Dag 5 Samosir eiland – Horas, koning en reigerpoep

Waarschuwing : dit verslag kan schokkende teksten bevatten.
Het regent en er hangt veel bewolking. Het lijkt een druilerige dag te worden wanneer we ons om kwart voor acht melden bij de boot. Riny heeft ons gisteren nog verteld dat we in korte broek en op slippers kunnen komen. Vanochtend in de ontbijtzaal vragen we haar of we een paraplu en regenjas mee zullen nemen. De boot is dan wel overdekt maar als we toch langere wandelingen gaan maken lijkt dat wel handig.

We varen eerst in zuidoostelijke richting langs het eiland. Langs de kust liggen veel hotels. De bouw heeft vaak wel elementen van wat gisteren bij de Batak woning hebben gezien. Van de zijkant gezien heeft het dak de vorm van een zadel. De voor- en achterkant steken in een schuine punt naar voren en de nok van het dak buigt iets door. In een verkleinde uitvoering zien we die veel terug op de berghellingen van het eiland. Dit zijn prachtige grafmonumenten, die volgens de gids vaak mooier zijn dan de woningen waar de mensen bij leven in wonen. Dit heeft veel te maken met het respect dat mensen voor de overledenen hebben en willen betuigen.

We pikken een stel andere vakantiegangers op. Zij zullen vandaag met hun eigen gids met ons de verschillende excursies bijwonen. Na een kwartiertje komen we bij het dorp Tomok, waar we het graf van de koning(en) zullen bezoeken. We kunnen maar niet wennen aan de chaos, het afval en de bouwval waarin mensen leven. Het voelt soms of we vrijwillig rondwandelen op een afvalverwerkinglocatie van Twente Milieu. Een aroma van afvalgeuren en van uitwerpselen van honden, katten en vogels komt je tegemoet. De weg van de aanlegplaats naar het graf voert ons weer door steegjes met bouwvallige kraampjes waar mensen proberen hun waren aan ons te slijten.

Bij de begraafplaats van koning Sidabuta aangekomen krijgen we een sjaal aangeboden die we uit respect voor de doden over de rechterschouder moeten dragen. We zien we een aantal grafmonumenten waar koningen in liggen. Het zijn stenen sarcofagen. De oudste is geheel uit één stuk natuursteen gehouwen en uitgehold. Aan het uiteind is het hoofd van de koning met een herkenbaar gezicht gebeeldhouwd. De omvang van de sarcofaag en de plaats op de begraafplaats zegt iets over de status van de koning. Bij het vertrek leveren we onze sjaal weer in. We lopen via de achteruitgang verder en komen bij een drietal Batak-woningen waarvan er één voor de koning is. De Batak leven in clans en iedere clan heeft zijn eigen koning. De rol van de koning is tegenwoordig vooral een ceremoniële.

Naast één van de woningen staat een hoge suikerpalm. Een lange bamboestaak is tegen de palm gebonden. De staak wordt gebruikt als ladder om boven in de palm te klimmen en daar vruchten te kunnen plukken. Aan de stam van de palm hangen lange zwarte draden die worden gebruikt als dakbedekking.

Iets na negen uur vertrekken we uit Tomok en varen in westelijke richting naar Simanindo. De tocht zal ongeveer 80 minuten duren en de dansvoorstelling in museum Hutabolon begint om 10:30 uur. Onderweg genieten we van het landschap en de vergezichten. Ondanks het druilerige weer zien we mooie natuur en bergketens met slierten stapelbewolking erboven of de bergtoppen net gehuld in een wolkensliert. De vele lichtbruin gekleurde stukken land zijn een teken van droogte. Het heeft hier lang niet geregend. De regen vandaag is letterlijk een zegen van boven. Naar mate we dichterbij Simanindo komen lijkt het iets op te klaren. Het is droog en de zon schijnt als we uitstappen. De regen maakt dat we de grond ruiken.

Bij het museum lopen we direct door naar de “dancing area”. Er hebben al veel toeristen plaatsgenomen op de stenen banken vóór een drietal Batak rijstschuren. Op het dansplein tegenover de tribune staan drie Batak-woningen. Het plein is een gladde zandvlakte met in het midden een ruim een meter hoge boom met wat blad.

In de middelste woning is aan de voorkant een open ruimte. Dit is een door de uitstekende (klemtoon op 1e lettergreep) punt van het dak overdekt balkon. Vijf muzikanten hebben hier plaatsgenomen. Twee mensen achter een rij trommels die aan de balkonrand hangen (de trommels dus), een met een fluit, een met een soort tamboerijn en de laatste met een voor ons onduidelijk instrument.

Een rij traditioneel geklede mannen en vrouwen komen uit de 1e woning links en lopen statig het dansplein op. De show gaat beginnen. De groep stelt zich in een lange rij voor het publiek op en geeft ons een luidruchtig driewerf “Horas” De leider van de groep begint in het Bataks te roepen en het kwintet start de muziek. Het geluid van de trommelaars heeft een lekkere beat, de notenbalk van de fluittist is beperkt tot een enkele octaaf en de tamboerist geeft af een toe een droge klap. Op basis van dit arrangement beginnen de dansers met de voeten te schuifelen en met de handen en armen sierlijk te zwaaien. Ze lopen in een sierlijke boog naar de middelste woning en staan op een rij naar het publiek gekeerd. Één van de dansers haalt een koe die naast de woning staat op en bindt deze met een touw aan de boom midden op het plein. We krijgen achtereenvolgend verschillende rituele dansen te zien. Het publiek kijkt geboeid toe en beloont de dansers met applaus. Met regelmaat scanderen de dansers “horas, horas, horas”. “Horas” is de algemene begroeting van welkom of afscheid of van dankzegging van de Batak. Daar waar wij een veelvoud aan begroetingen kennen, wordt hier alles met “horas” gedaan.

Wanneer de dansers allemaal op een rij gaan staan en een applaus krijgen lijkt de voorstelling teneinde maar niets is minder waar. Er komt nog een verrassingsact. Snel wordt duidelijk dat het publiek hier een hoofdrol gaat spelen. Vrijwilligers wordt gevraagd naar voren te komen om de Batak dans uit te voeren. Na enig aarzelen en dralen melden zich een twintigtal toeristen, waaronder Brigitte en ondergetekende. We krijgen een shawl aangeboden en de muziek wordt weer ingezet. De leider geeft het voorbeeld en een lange rij toeristische dansers, met duidelijke verschillen in dansvaardigheden, danst onder het toeziend oog van de rest van het publiek. Het publiek geniet evenals de echte Batak dansers, die serieus proberen te blijven kijken. Ook wijzelf kunnen met de nodige zelfspot de humor hiervan wel inzien. De variatie van een dansende Jan Klaassen to een bijna volleerde latino salsa danser is inderdaad reden voor plezier. Ach zo hebben de Batak ook nog een leuke middag.

Aan het eind van de dansact maken de toeristdansers nog een horas-rondje tegenover de Batak-dansers. Als iedereen weer op zijn plaats zit volgt de slotact. Al snel wordt duidelijk dat dit geen rituele dans is maar een volwaardige commercial annex instructiescene. Twee Batak poppen op een houtenvlonder worden vlak voor het publiek geplaatst en twee Batak dansers bewegen via stangen aan de achterzijde de poppen. Een andere Batak danser(es) maakt met veel sierlijke zwaaien een geldelijke donatie, een briefje van Rp 50.000, in een zak die bij één van de poppen staat. De andere Batak-dansers beginnen enthousiast weer me een driewerf “horas”. De boodschap is duidelijk.

Het publiek laat zich niet kennen en de een na de ander komt naar voren om een duit in het zakje te doen met als dank van de Batak uiteraard “horas”. We mogen nog in de Batak-woning kijken en vanaf het balkon spelen we even een deuntje op de trommels. Dan is het tijd om terug te gaan naar de boot. Dit was een geslaagde excursie voor ons en de Batak denk ik.

Het is inmiddels mooi weer en we aanvaarden de optie om voor de terugtocht nog het kleine eiland “Pulo Tao” te bezoeken. Dit ligt op 5 minuten varen. We zien dat er grote groepen witte reigers in de bomen zitten. En ik bedoel echt groot als in enkele honderden. Op een tiental meters afstand komt ons een bijtende stinkende geur tegemoet drijven. De gidsen antwoorden onze vragende blikken met “reigerpoep”. En ja hoor we zien het pad van de aanlegsteiger omhoog maar ook alles wat er verder te zien is bedekt met een witte laag. De regen van vanmorgen heeft de opgedroogde reigerpoep weer geactiveerd. Tjonge wat een lucht. Maar goed wie A zegt moet ook B zeggen. Dus wij allemaal naar boven. We zien in het midden een klein verlaten restaurant. De setjes terrasstoelen en –tafels maar eigenlijk alles wat je kunt zien is in meer of minder mate bedekt met reigerpoep. We maken ons rondje af en kunnen nog wel toegeknepen neusvleugels een paar mooie foto’s maken. Ik heb wel spijt dat we geen paraplu of hoofddeksel hebben meegenomen. Beelden flitsen door mijn brein van de Hitchkok film “Birds” en de gedachte aan een scène waarbij alle reigers op het idee komen om samen over ons heen te vliegen en pal boven ons een vliegende sanitaire stop in te lassen. Volgens mij moeten anderen komen om ons uit te graven. Na een kwartiertje heeft iedereen het wel gezien en geroken en blazen we aftocht. Een unieke ervaring.

Op de boot raak ik in gesprek met het andere stel toeristen. Het is een gezin uit Duitsland met (schoon-)ouders van één van beide. Ook zij maken een rondreis maar bezoeken alleen Sumatra en Bali. De opa van het stel is bereid een foto van ons drieën te maken. Hij heeft ook een Canon camera en is een enthousiast hobbyfotograaf. Hij heef duizend en één vragen of mijn apparatuur en het fotograferen. In mijn beste Duits probeer ik te antwoorden en ook mijn vragen te stellen. Het wordt een geanimeerd gesprek zodat de tijd snel voorbij gaat en we aankomen bij de laatste tussenstop.

We leggen aan in het dorp “Huta Siallagan” nabij Ambarita. Op de pier worden we weer gevraagd om met enkele mensen op de foto te gaan. De groep kleine mensen om ons heen wordt snel groter en iedereen lacht hartelijk tijdens de fotosessie. Daarna moeten we ons weer een weg banen door de toeristische kraampjes. Vaak horen we de lokale verkopers Nederlandse woordjes of delen van zinnen uitspreken. Allemaal geleerd van contact met toeristen. We komen bij de stenen stoel van Koning Siallagan, een koning van een groep koppensnellers. Vóór het koningshuis staat een groep stenen stoelen en tafels. Op deze plek werden door koning en voorname clanleden belangrijke besluiten genomen. Dit kon de oogst maar ook executies betreffen. Iets verderop treffen we de executieplaats aan. Riny geeft uitleg over de verschillende voorwerpen die de koppensnellers gebruikten. In geval van een voorgenomen executie werd de veroordeelde eerst met het gezicht naar boven gekeerd op een stenen offerblok gelegd. Met een mes werd vervolgens een incisie gemaakt kort onder en rondom de hals. Doel hiervan was om vast te stellen of de persoon magie had of niet. In geval van magie werd het bloed later door de clanleden gedronken. Bij de echte executie werd het slachtoffer met het gezocht naar beneden op een ander offerblok gelegd. De hals in een licht uitgehold deel. Onder het uitroepen van het bekende “horas, horas, horas” werd met het zwaard int één houw het hoofd van de romp gescheiden. Het hoofd en de voeten verdwenen in het meer en de rest werd geconsumeerd. Deze rituele executies werden beëindigd met de komst van het Christendom.

We vertrekken van deze plek des onheil en lopen richting boot wederom slalommend tussen de verkopers. Aan het eind van deze rij stalletjes weet Brigitte na enige onderhandeling nog wel wat te kopen. Wij wachten nabij de pier op de andere groep toeristen. Er komt een nieuwe groep toeristen aan land en je voelt het gebeuren. Er wordt gegrinnikt, onze richting op gekeken gefluisterd. Één van de mensen trekt de stoute schoenen aan en vraagt “picture mister?”Als ik ja zeg en knik gaat het fotocircus weer los. Iedereen is blij en na handjes schudden als dankjewel keert de rust weer terug.

Binnen 5 minuten varen komen we aan bij ons hotel. Riny neemt ons mee naar een eethuis waar we een lunch nemen. Na de lunch terug naar het hotel voor een hazenslaapje en later op de avond het diner. Morgen wanneer we vertrekken moeten we nog vroeger op. Om half acht bij de boot voor de terugtocht naar Parapat waar we in de auto stappen en een autorit van 5 uur gaan afleggen.